بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
به نام خداوند بخشندهى مهربان
«1» الم «2» تِلْكَ ءَايَتُ الْكِتَبِ الْحَكِيمِ
الف، لام، ميم. اين، آياتِ كتابِ سراسر حكمت است.
«3» هُدىً وَرَحْمَةً لِّلْمُحْسِنِينَ
كه (مايهى) هدايت و رحمت، براى نيكوكاران است.
«4» الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَوةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَوةَ وَهُم بِالْأَخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ
آنان كه نماز به پا مىدارند و زكات مىپردازند و تنها آنان به آخرت يقين دارند.
نكتهها:
از مجموع بيست و نه سورهى قرآن كه با حروف مقطّعه آغاز مىشود، در بيست و چهار مورد، پس از آن حروف، عظمت قرآن مطرح شده كه بيانگر آن است كه اين قرآن از همين حروف الفبا كه در اختيار شماست تأليف يافته، ولى هيچ كس از شما نمىتواند همانند آن را بياورد.
عموم نويسندگان، كتابِ خود را خالى از نقص نديده و به خاطر نقصها و اشكالات كتابشان، از خواننده عذرخواهى مىكنند و از پيشنهادها و انتقادها استقبال مىكنند؛ تنها خداوند است كه دربارهى كتاب خود با صراحت مىفرمايد: «الكتاب الحكيم» تمام آياتش، محكم و بر اساس حكمت است. كتابى استوار و خللناپذير كه هيچ نقص و عيبى در آن راه ندارد.
خداوند در يك جا، قرآن را مايهى هدايت متّقين مىخواند، «هدىً للمتّقين»(17) و در جاى ديگر آن را مايهى هدايت و بشارت مؤمنان مىداند، «هدىً و بشرى للمؤمنين»(18) و در اين سوره، قرآن را مايهى هدايت و رحمت براى نيكوكاران مىشمرد، «هدىً و رحمة للمحسنين» پس قرآن مراحل سه گانهى تكامل را در بردارد، مايهى هدايت، بشارت و رحمت است.(19)
نماز، جامع همهى كمالات معنوى است مانند: طهارت، تلاوت قرآن، اقرار به توحيد و نبوّت و ولايت، ذكر و دعا، سلام، قيام، ركوع، سجود و توجّه به حق؛ و زكات جبران همهى كاستىهاى مادّى است.
در قرآن، مفهوم «زكات»، گستردهتر از آن است كه در فقه آمده، زيرا علاوه بر زكاتِ فقهى، عموم كمكهاى مالى را شامل مىشود.
پيامها:
1- ارشاد و هدايت، بايد بر اساس حكمت باشد. «آيات الكتاب الحكيم هدىً»
2- قرآن، عين هدايت و رحمت است. «هدىً و رحمة» (كلمههاى «هدىً» و «رحمة» در قالب مصدرى آمده كه نشان مبالغه مىباشد.(20))
3- ارشاد و هدايت، بايد همراه رحمت و محبّت باشد. «هدىً و رحمة»
4- نيكوكاران، آمادگى پذيرش حقّ را دارند. «هدىً للمحسنين»
5 - نماز و زكات، از يكديگر جدا شدنى نيستند. «يقيمون الصلوة و يؤتون الزّكاة»
6- اقامهى نماز و پرداخت زكات بايد سيرهى دائمى باشد. («يقيمون» و «يؤتون»، در قالب مضارع آمده كه نشان استمرار است)
7- چون اسلام دين جامعى است، مسئوليّتهاى آن نيز جامع و همه جانبه است. مسئوليّت بدنى: «نماز»، مالى: «زكات» و قلبى: «يقين». «الصلوة، الزّكاة، يوقنون»
8 - ارتباط با خدا (اقامهى نماز) و ارتباط با مردم (پرداختن زكات)، همراه با ايمان به قيامت ارزشمند است. «و هم بالاخرة هم يوقنون»
-------------------------------------
17) بقره، 2.
18) نمل، 2.
19) تفسير نمونه، ذيل آيه.
20) گاهى مىگويند: فلانى شيرين سخن است و گاهى مىگويند: فلانى شكر است كه اين تعبير بيانگر آن است كه تمام وجود و حركات و كلام و نگاهش يكپارچه شيرين است.